هویت، هویت یابی و مباحث پیرامون آن از قدیمی ترین و کلیدی ترین مباحث حوزه روان شناسی و به صورت اخص روان شناسی شخصیت است. در واقع از طریق هویت یابی است که تعریف میکنیم چه نقشی در طبیعت و در هستی داریم و به نوعی جنبه ای است که در درون ما و بعد از آن، در نمایش با دیگران نقش شما را از دیدگاه خودتان در هستی تعریف میکند.
هویت برای فرد تعیین میکند که فرد در هستی چیست؟ و در ارتباط با دیگر انسانی ها، کیست؟
نکته جالب اینجاست که اریکسون، نظریه پردازکلیدی این حوزه، عمده ترین واصلی ترین تکلیف یک نوجوان را حل بحران هویت میداند. کمی به گذشته برگردیم، وقتی ۷-۸ ساله بودید وقتی میخواستید خودتان رو تعریف یا به عبارت بهتر معرفی کنید چه میگفتید؟ در بازه۱۳ تا ۱۵ سالگی چه؟ در بازه ۱۸ تا ۲۱ سالگی چه؟ امروز چه میگویید؟ هر آنچه میگویید هویت ادراک شماست که دوست دارید از طریق آن شناخته شوید.
خب یک سوال: کاغذ و قلمی بردارید، فرض کنید به یک مصاحبه رفته اید یا به یک جلسه معارفه، سعی کنید خودتان را معرفی کنید و لابلای آن داستان هایی از زندگی واقعی خود بگویید.
در اولین جمله های معرفی خود میفرمایید که «عضو هیات علمی دانشگاه تهران هستید»، شما از این طریق هویت خود را نشان میدهید، به استخری که میروید اشاره میکنید، به کتابهایی که خوانده اید اشاره میکنید، به زادگاه، وضعیت تاهل یا تجرد، یا حتی ماشینی که سوار میشوید، محل سکونت فعلی خود، اهدافی که دارید؛ به هرچه که اشاره کنید آن شیوه و طریق هویت یابی شماست.
در معرفی خود سرگردان هستید به همه اینها اشاره میکنید و اگر در دو جلسه مصاحبه شرکت کنید بر حسب نیاز آنها ممکن است جوابهای متفاوتی بدهید، کمتر از اهداف مشخص شده میگویید، بیشتر از خواست خانواده یا جامعه از خودتان میگویید(شبیه آن خانم محترمی که برای مصاحبه استخدامی آمده بود ولی سردرگم بود)؟ در معرفی خود مضطرب می شوید و نمیدانید چه بگویید؟ اینها علاپمی از یک بحران هویت دائمی هستند که هنوز در درون شما حل نشده است.
شخصیت سالم به محض اینکه در معرض سوال قرار میگیرد جوابهای روشنی میدهد، مضطرب نمیشود، چون تکلیف روشنی برای خود قائل است.و چون اهداف روشنی هم دارد از دیدگاه دیگران با تعهد بالاتر ارزیابی میشود. بنابراین احتمال کسب موفقیت بیشتری نیز در زندگی خواهد داشت.
اگر احساس میکنید در هویت یابی و تعریف هویت، نیاز به تمرکز بیشتری دارید ۱۵ روز تعطیلات پیش رو، فرصت خیلی خوبی برای خلوت کردن و تعیین کیستی شماست.
تبلیغات وسیع رسانه ای، فشار والدین و در واقع اجتماع برای تعریف موفقیت در یک سبک خاص و شبیه به همه، تغییرات سریع تکنولوژی و ظهورتداخلات فرهنگی سریع مانند مهاجرتها، تعاملات بیشتر با افرادی از سایر ملل و غیره همه باعث شده افرادی را ببینیم که حتی در ۵۰ سالگی نیز تعریف روشنی از خود، هستی شناسی خود و وجود خود نداشته باشند. با خود درگیر است که بایستی تصمیمات مهمی بگیرد، ولی نمیداند چه تصمیماتی. در این وضعیت دچار ناهماهنگی شناختی میشود.