پست مهمان: تطبیق سبک رهبری مدیران پروژه ها بر انواع پروژه ها

ترجمه و تلخیص: محمود شاهرخی

تئوري هاي موجود در زمينه رهبري

تاكنون در زمينه مسايل رفتاري و سبكهاي رهبري مديران و رهبران در سازمان مباحث زيادي مطرح گرديده است. در يكي از مطالعات اخير در زمينه رهبري، جولويز و هيگس ( 2003 ) تئوري هاي رهبري را در 6 مكتب اصلي دسته بندي كرده اند كه عبارتند از:

1. مکتب ویژگی های رهبری (Trait school) شامل : مطالعات کیریک پاتریک و لوک(1991) ، ترنر (1999)
2. مکتب رفتاری یا سبک رهبری(Behavioral school) شامل : مطالعات دانشگاه آیووا ، دانشگاه میشیگان آدیر(1983) ، شبکه مدیریت بلیک و موتون (1978)، سلوین(1989) ، تاننبام و اشمیت (1958)
3. مکتب اقتضایی(Contingency school) شامل : مطالعات فیدلر(1967) ، هوس(1971) ، کرچ ، گراچ فیلد و بالاچی (1962) ، هرسی و بلانچارد (1993) ، رابینز(1997)
4. مکتب رهبری کاریزماتیک یا الهامی (Visionary school) شامل : مطالعات باس و آوولیو (1990) ، جولویز و هیگس (2003)
5. مکتب هوش هیجانی (Emotional intelligence school) شامل : مطالعات گلمن ، بویاتزس و مک کی (2002)
6. مکتب شایستگی رهبری (Competency school) شامل : مطالعات باس و آوولیو(1995) ، کافی وجان(2000) ، کتس ، وریس و فلورنت تریسی

موضوع این نوشته، آخرین مکتب است بنابراین از توضیح سایر مکاتب خودداری می گردد.

 مکتب شایستگی رهبری :

از اواخر 1990 تا کنون و در آخرین تلاش ها و تحقیقات صورت گرفته در زمینه رهبری ، تمرکز این گونه مطالعات غالبا در جهت تعیین شایستگی های رهبران اثر بخش بوده است . همنطور که شایستگی ها ، قابلیت آموزش و فراگیری دارند ، رهبران نیز بوجود می آیند ، نه اینکه رهبر به دنیا آمده باشند و تحقیقات رهبری در حال حاضر حول مبحث شایستگی های رهبران و یا شایستگی هایی که آن ها از خود بروز می دهند تمرکز یافته اند .

در نگاه اول شاید چنین به نظر بیاید که مکتب شایستگی ، بازگشت دوباره ای به مکتب ویژگی های رهبری است ، اما حقیقت آن است که مکتب شایستگی در واقع جامع تمام مکاتب اولیه است . شایستگی می تواند ، جامع خصایصی نظیر : دانش ها ، مهارت ها و ویژگی های شخصیتی باشد که نهایتا منجر به بروز نتایج ممتازی می انجامد که از آن به عنوان شایستگی یاد می شود

بنابراین می توان گفت که در مکتب شایستگی ، به طور شگفت آوری ویژگی های شخصیتی رهبر و همچنین ، دانش و مهارت ها (شامل توانایی هوشی و حل مسئله و سایر توانایی های مدیریتی) و سایر مسائلی از این دست ، به خوبی پوشش داده می شود . در عین حال این مکتب نشان می دهد که وجود حالات متفاوت در شایستگی (یا همان شایستگی ) متناسب با شرایط متفاوت است و این امر در واقع مباحث مربوط به مکتب اقتضایی را نیز پوشش می دهد .

جولیز و هیگس ، بنا بر مشاهدات و مطالعات شخصی شان بر این باورند که سه دسته شایستگی ، عملکرد های مدیریتی را توضیح می دهد :

1. شایستگی خردمندی (IQ)
2. شایستگی مدیریتی (MQ)
3. شایستگی عاطفی(EQ)

برای تطبیق این شایستگی های سه گانه با چهار دسته شایستگی قبلی که توسط خود این دو نفر در مطالعات پیشین آن ها تشخیص داده شده بود ، آن ها مفهوم شایستگی شناختی را در دو شایستگی خردمندی  و شایستگی مهارت های مدیریتی تلفیق کرده اند . همچنین سه شایستگی عاطفی ، رفتاری و انگیزشی را با هم تلفیق کرده اند و تحت عنوان شایستگی عاطفی در مدل پیشنهادی شان ارایه نمودند .

جولز و هیگس(2000) نشان دادند که شایستگی خردمندی حدود 27 درصد ، شایستگی مدیریتی 16 درصد و شایستگی عاطفی حدود 36 درصد از عملکرد رهبر را تشکیل می دهند . لذا شایستگی عاطفی بین این شایستگی ها از همه چشم گیر تر است . اما دو شایستگی دیگر نیز ، همانطور که برنارد و کنفسیوس اشاره کرده اند دارای اهمیت هستند . در ادامه جواز و هیگس (2003) در بررسی های خود بسیاری از شایستگی های رهبری مطرح شده در مطالعات دیگران را نیز در قالب سه دسته شایستگی مذکور که توسط خودشان معرفی شده است طبقه بندی کرده اند که عبارتند از :

• دسته اول : شایستگی های خردمندی IQ  شامل سه شایستگی
• دسته دوم : شایستگی های مدیریتی MQ شامل پنج شایستگی
• دسته سوم : شایستگی های عاطفی EQ شامل هفت شایستگی (جدول 1)

جدول 1. شایستگی رهبری

محققین مذکور در ادامه تحقیقشان نشان دادند که رهبرانی که از سبک های متفاوت رهبری استفاده می کنند ، در انواع متفاوت پروژه های تغییر ، در مواردی بهتر و در موارد دیگری ضعیف تر عمل می کنند . 15 شایستگی مطرح در تحقیقات این دو محقق به خوبی می تواند عملکرد مدیران پروژه را در انواع متفاوت پروژه های تغییر توضیح دهند .

بررسی رابطه رهبری و عملکرد در فضای پروژه

همان طور که اشاره شد در مطالعات موجود در زمینه مدیریت عمومی به روشنی بیان شده است که سبک رهبری و شایستگی مدیر ، کلید عملکرد موفق وی در کسب و کار است . همچنین در این مطالعات وجود ارتباط بین سبک رهبری و عملکرد سازمان ها و شرکت ها به خوبی تبیین شده است . لذا در ادامه به بررسی حاصل مطالعات صورت گرفته در زمینه مدیریت پروژه ، سبک رهبری مدیر پروژه ، و سهم او در موفقیت پروژه می پردازیم .

بررسی عوامل موثر بر موفقیت پروژه

در زمینه عوامل موفقیت پروژه مشاهده می شود که به طور شگفت انگیزی مطالعات صورت گرفته در این زمینه نسبت به نقش مدیر پروژه ، سبک و شایستگی رهبری وی سکوت اختیار کرده و یا بطور غیر مستقیم به آن اشاره کرده اند .

انتخاب سبک رهبری مدیر پروژه در چرخه حیات پروژه :

در زمینه مدیرت پروژه نیز محققی به نام فریم (1987) چگونگی به کارگیری مناسب هر کدام از چهار سبک رهبری را با توجه به دو عامل چرخه حیات پروژه  و ساختار تیمی معرفی کرده است .این مطلب را میتوان درجدول 2بررسی کرد .

 جدول 2. سبک های رهبری ، انواع تیم پروژه وچرخه حیات پروژه

تطبیق نوع شایستگی مدیران بر انواع پروژه

ترنر و مولر(2007) بر این اساس که سبک رهبری مدیر پروژه بر نوع پروژه تاثیر داشته باشد تحقیقاتی را انجام دادند که در آن اهداف زیر را برای تحقیقات در نظر گرفتند :

1. تعیین اینکه آیا شایستگی مدیر پروژه ، شامل شخصیت و سبک رهبری ، یکی از عوامل موفقیت پروژه است یا خیر .
2. تعیین اینکه آیا در نظر گرفتن گروه های شایستگی بر انواع متفاوت پروژه مناسب است یا خیر .

نتایج تحقیقات خودر را  برای یافتن رابطه بین شایستگی در سه نوع از پروژه ها که عبارتند از پروژههای مهندسی ، پروژه های IT و پروژهای سازمانی و کسب کار به صورت جدول 3 ارائه دادند.

جدول 3 همبستگی بین گروهای شایستگی بر سه نوع از پروژه ها

ترنر و مولر (2007) دریافتند که همبستگی بین شایستگی های رهبری پروژه با موفقیت پروژه دارد و در این در میان گروه های شایستگی ، هوش عاطفی(هیجانی) تاثیر بیشتری نسبت به سایر انواع دیگر شایستگی دارد .

آن ها همچنین تاثیر بین گروه های شایستگی بر انواع پروژه از منظر : پیچیدگی ، چرخه حیات ، اهمیت ، نوع قرار داد را مورد بررسی قرار دادند که نتایج آن به شرح زیر می باشد:

• پروژه ای با پیچیدگی متوسط : تسلط احساسی و ارتباطات
• پروژه با پیچیدگی بالا: حساسیت
• پروژه های احداث جدید : خود آگاهی و ارتباطات
• پروژه های قیمت ثابت : حساسیت و ارتباطات
• پروژه های باز پرداختی : اثر گذاری و ارتباطات

 نتیجه گیری

به این مطلب پی برده شد که بین شایستگی های رهبری پروژه و میزان موفقیت پروژه ارتباط معناداری وجود دارد که از میان شایستگی های رهبری ، هوش عاطفی بیشترین ارتباط را در موفقیت پروژه دارد .

در بررسی های انجام شده به اهمیت یک مورد از شایستگی های هوشی(تفکر انتقادی) و سه مورد از شایستگی های عاطفی(تحت تاثیر قرار دادن ، انگیزش و وجدان کاری ) در موفقیت پروژه پی برده شد .